در میان ائمه علیهم السلام، مناظرات نغز و ژرف امام رضا علیه السلام مثال زدنی است. ایشان در جبهه برون دینی و درون دینی، از طریق مناظرات به مقابله با مخالفان پرداخت و سؤالات و شبهه های زندقیان و اشکالات دیگر اندیشان به حوزه عقاید شیعه را پاسخ گفت.[1]
از عالم آل محمد صلی الله علیه و آله مناظرات فراوانی نقل شده است، دراین قسمت گزارشی از این مناظرات را تقدیم می کنیم.
از حسن بن محمد نوفلی هاشمی نقل شده است که می گوید: مأمون علمای ادیان و بزرگان دین و مذاهب مختلف را جمع کرد و پس از خوش آمدگویی به آنان چنین گفت: «شما را برای امر خیری فراخواندم مایلم با پسرعمویم که از مدینه به این جا آمده است، مناظره کنید. فردا اول وقت بیایید و کسی از این دستور سرپیچی نکند. آنان اطاعت کردند و گفتند: ان شاء الله اول وقت در این جا حاضر خواهیم شد.»[2]
فردا صبح مأمون، یاسر را به دنبال حضرت فرستاد. یاسر به امام گفت: «مأمون می گوید که می خواهم شما در این جلسه شرکت کنید.» حسن بن محمد نوفلی ظاهراً از این مسأله ترسی داشت. امام رضا علیه السلام به او رو کردند و فرمودند: «نوفلی! تو عراقی هستی و عراقی ها طبع ظریف و نکته سنجی دارند؛ نظرت درباره برگزاری این گردهمایی علمای ادیان و اهل شرک توسط مأمون چیست؟» نوفلی گفت: «می خواهد شما را بیازماید و کار نامطمئن و خطرناکی کرده است.» حضرت فرمودند: «چطور؟» گفت: «متکلمان و اهل بدعت مثل علما نیستند. چون عالم مطالب درست و صحیح را انکار نمی کند ولی آن ها همه اهل انکار و مغالطه اند. اگر با در نظر گرفتن وحدانیت خدا با آنان بحث کنید، خواهند گفت: وحدانیتش را ثابت کن و اگر بگویید محمد صلی الله علیه و آله رسول خداست، می گویند: رسالتش را ثابت کن. سپس مغالطه می کنند و باعث می شوند خود شخص دلیل خود را باطل کند و دست از حرف خویش بردارد.» سپس گفت: «قربانت گردم از آنان برحذر باشید و مواظب خودتان باشید». حضرت تبسمی فرمودند و گفتند: «ای نوفلی! آیا می ترسی آنان ادله مرا باطل کنند و مجابم کنند؟» نوفلی گفت: «به خدا درباره شما ترسی ندارم و امید دارم خداوند شما را بر آنان پیروز کند.»
سپس حضرت فرمودند: «ای نوفلی! می خواهی بدانی چه زمانی مأمون پشیمان خواهد شد؟» گفت: «بله». حضرت فرمودند: «زمانی که با اهل تورات با توراتشان وبا اهل انجیل با انجیلشان و با اهل زبور با زبورشان و با صابئین به زبان عبری و با زرتشتیان به فارسی و با رومیان به رومی و با هر فرقه ای از علما به زبان خودشان صحبت کنم، آن گاه که همه را مجاب سازم و در بحث بر همگی پیروز شوم و همه آنان سخنان مرا بپذیرند، مأمون خواهد دانست آنچه در صددش می باشد شایسته او نیست. در این موقع است که مأمون پشیمان خواهد شد و لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم».[3]

منابع:
مجموعه ره توشه- کتاب برهان قاطع- معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی
[1] -شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(علیه السلام)، ج1، ص131، ح28
[2] - شیخ صدوق، عیون، ج1، ، ص314.
[3] - همان، ص315.